We wtorek, 19 października 2021 r. w sali widowiskowej im. Lucjana Lipińskiego w Małopolskim Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu, odbyła się IV Gala Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, otwierająca VII Kongres Kultury Regionów z cyklu „Żywioły dziedzictwa” pod hasłem „Woda jest kobietą”.
Podczas gali, Joanna Cicha-Kuczyńska radca i przedstawiciel Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Bartosz Skaldawski, Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa wręczyli depozytariuszom oficjalne decyzje o wpisie zwyczajów na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Burmistrz Olesna Sylwester Lewicki wraz z delegacją, miał zaszczyt odebrać aż dwa certyfikaty dla zwyczajów naszej gminy, które na listę wpisane zostały w 2020 roku. Są to:
– Krzyżoki w Borkach Małych
Zwyczaj krzyżoków w Borkach Małych kultywowany jest wyłącznie w sołectwie Borki Małe w gminie Olesno w województwie opolskim. Polega na tym tym, iż 12 kawalerów przez okres Wielkiego Postu przygotowuje bramę z wydmuszek kurzych jaj. Zawieszają ją nocą w centrum wsi w Wielką Sobotę. Nad ranem w niedzielę wielkanocną, przed wschodem słońca ruszają z chorągwiami i figurą Zmartwychwstałego w pola, by z pieśnią na ustach błagać Boga o urodzaj dla rolników. Najstarsi mieszkańcy twierdzą, że tradycja ta sięga co najmniej przełomu XIX i XX wieku. Chociaż przestrzegana jest zasada uczestnictwa w nim wyłącznie kawalerów, to jednak w czasie wojny, po prostu z braku takowych, na obchód pól wyruszali mężczyźni żonaci. Mieszkańcy wierzą, że brama z wydmuszek zapewnia urodzaj i wszelką pomyślność. Brama wisi w centrum wsi przez cały rok, więc wszyscy mieszkańcy przez nią przechodzą.
– Babski comber na Śląsku Opolskim – certyfikat odebrały panie: Anna Meryk, dyrektor PSP w Borkach Wielkich oraz Maria Kurpiel, sołtys Borek Wielkich
Babski Comber na Śląsku Opolskim jest popularnym zwyczajem okresu końca karnawału. Combry organizowane są przez wiele grup kobiet na terenie całego województwa, a uczestniczą w nich również niemal wyłącznie kobiety. Do czasu II wojny światowej funkcjonował on jako obrzęd przejścia dla młodych mężatek inicjowany przez starsze zamężne gospodynie. Później stał się zabawą dla wszystkich kobiet z danej miejscowości bez względu na stan cywilny.
Obecnie przebieg zabawy w każdej miejscowości ma nieco inny scenariusz, jednak jego wspólnymi cechami niemal zawsze są: organizacja combra przez mieszkanki danej miejscowości, zakaz wstępu mężczyzn, z którego zwolnieni są członkowie orkiestry oraz pewna kameralność imprezy (najczęściej na jednej zabawie bawi się kilkadziesiąt kobiet z najbliższej okolicy). Organizatorki podkreślają, że efektem kultywowania tej tradycji jest tworzenie więzi międzypokoleniowych i poczucie wspólnoty.
Krajowa Lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego to spis przejawów żywego dziedzictwa niematerialnego z terenu Polski oraz forma ochrony dziedzictwa kulturowego wynikająca z podpisanej przez Polskę Konwencji UNESCO z 2003 r. w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Lista ma charakter informacyjny i zawiera opis zamieszczonych na niej zjawisk, ich rys historyczny, informacje o miejscu występowania i znaczeniu dla kultywujących je społeczności. Obecnie na Liście znajduje się 49 wpisów. Prowadzi ją Minister Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu we współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa.
Łącznie w latach 2019-2021 na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisano aż 8 zwyczajów z województwa opolskiego. Wszystkie wpisy powstały dzięki zaangażowaniu Oddziału Terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Opolu, za co serdecznie dziękujemy!
fot. Piotr Droździk, Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ
